Με «Καποδίστρια 2» οι εκλογές του 2010

Αναδημοσίευση: Εφ. To Βήμα, του Αγγ. Κωβαίου, 22/11/09

Ενα από τα σχέδια που θα θέσουν σε δοκιμασία τις αντοχές της κυβέρνησης στην προσπάθειά της για την αναμόρφωση του διοικητικού και αυτοδιοικητικού χάρτη της χώρας βρίσκεται στο στάδιο της προετοιμασίας από το υπουργείο Εσωτερικών. Πρόκειται για το νομοθέτημα βάσει του οποίου θα διεξαχθούν οι εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση σε περίπου έναν χρόνο από σήμερα, τον Νοέμβριο του 2010, οι οποίες στην ουσία θα αποτελέσουν το πρώτο εκλογικό τεστ για την κυβέρνηση του κ. Γ.Παπανδρέου. Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός έχει θέσει την αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση μεταξύ των βασικών προτεραιοτήτων της κυβέρνησής του και υπ΄ αυτήν την έννοια η προετοιμασία του σχετικού νομοσχεδίου ισοδυναμεί με ένα ακόμη μεγάλο στοίχημα.

Οι συσκέψεις και οι διαβουλεύσεις σε επίπεδο τεχνοκρατών και συμβούλων έχουν ήδη ξεκινήσει στο υπουργείο Εσωτερικών και φιλοδοξία της κυβέρνησης είναι να έχει ολοκληρωθεί αυτό το στάδιο ως το τέλος του έτους, ούτως ώστε στις αρχές της άνοιξης το νομοσχέδιο να είναι στη Βουλή. Από τη στιγμή εκείνη και έπειτα θα απομένουν περίπου έξι μήνες ως τις εκλογές του Νοεμβρίου, οπότε και θα δοκιμαστεί στην πράξη το νέο μοντέλο αυτοδιοικητικής δομής.

Κυρίαρχα θέματα εν όψει όλων αυτών είναι: η θεσμοθέτηση του αιρετού περιφερειάρχη, οι αναδιαρθρώσεις και συνενώσεις των δήμων και οι εσωτερικές αλλαγές στις δομές τους, τα κριτήρια χάραξης των νέων δήμων καιπιθανώς το σημαντικότερο- η κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ δημάρχου, νομάρχη και περιφερειάρχη, ο οποίος από τα επόμενα χρόνια θα έχει μια πρωτοφανή για τα ελληνικά δεδομένα βάση εκλογικής νομιμοποίησης.

Μία από τις βεβαιότητες εν όψει της κατάρτισης του νομοσχεδίου για τη διοικητική αναδιάρθρωση της χώρας είναι ότι η κυβέρνηση θα προχωρήσει στην κατάργηση του περίφημου 42% και θα επαναφέρει το όριο του 50% (+1) για την εκλογή δημάρχων και περιφερειαρχών. Αυτό θα σημάνει επιστροφή στις εκλογές δύο γύρων στις περισσότερες περιοχές της χώρας και, κατ΄ επέκταση, διαμόρφωση νέων δεδομένων για εκλογικές στρατηγικές συνεργασιών σε τοπικό επίπεδο.

Από εκεί κι έπειτα εκκρεμεί σειρά αποφάσεων για ζητήματα τα οποία συζητούνται σχεδόν καθημερινώς μεταξύ των αρμοδίων του υπουργείου Εσωτερικών, της ΚΕΔΚΕ και της ΕΝΑΕ. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει ακόμη τελική απόφαση ως προς το πόσες θα είναι οι διοικητικές περιφέρειες της χώ ρας και αν αυτές παραμείνουν 13 ή θα είναι λιγότερες.

Διαφαίνεται όμως από τα όσα με ιδιαίτερη φειδώ αποκαλύπτουν αρμόδιοι ότι ταυτόχρονη, και υπ΄ αυτήν την έννοια σχετιζόμενη, θα είναι η απόφαση για τη δημιουργία δομών μητροπολιτικής αυτοδιοίκησης στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη. Χωρίς να το αποσαφηνίζουν, αφήνουν να εννοηθεί ότι ο επικεφαλής της μητροπολιτικής διοίκησης θα έχει καθεστώς περιφερειάρχη. Αντίστοιχα χαρακτηριστικά θα υπάρχουν και για την Περιφέρεια Αιγαίου.

Στο στάδιο του τελικού καθορισμού βρίσκεται ο αριθμός των δήμων που θα προκύψουν από τις συγχωνεύσεις και θα είναι κατά πάσα πιθανότητα περί τους 350.

Από εκεί κι έπειτα, και όσο θα προχωρεί η κατάρτιση του νομοσχεδίου, η ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών θα κληθεί να αποσαφηνίσει σε ποιον βαθμό συσχετίζεται η αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση με τον εκλογικό νόμο για το Εθνικό Κοινοβούλιο. Κατά παράδοξο- εκ πρώτης όψεως- τρόπο ήδη επιχειρείται να σημειωθεί ότι η μία πρωτοβουλία δεν έχει άμεση συσχέτιση με την άλλη. Λέγεται, για παράδειγμα, ότι στα όρια ενός δήμου θα μπορούν κάλλιστα να υπάρχουν περισσότερες μονοεδρικές περιφέρειες για την εκλογή βουλευτών και ότι αυτό δεν σημαίνει επ΄ ουδενί ταύτιση εκλογικών με διοικητικές περιφέρειες.

Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι σταδιακά αρχίζει να απορρίπτεται ο όρος «Καποδίστριας 1» επειδή, όπως λένε, η δεύτερη φάση συνενώσεων δήμων είναι ένα μόνο επιμέρους μέτρο. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα πρώτο βήμα, το οποίο συνδυάζεται με τη δημιουργία ευρύτερων περιφερειών και- το κρισιμότερο- με την κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ των αυτοδιοικητικών μονάδων.

Πάντως βασική επισήμανση αρμοδίων που ασχολούνται με την προετοιμασία του νομοσχεδίου είναι πως, σε αντίθεση με τον «Καποδίστρια 1» δεν θα υπάρξει καμία υπαναχώρηση στην επαναχάραξη των δήμων και στις συγχωνεύσεις. Για τον λόγο αυτόν, στις προσεχείς εβδομάδες θα επιδιωχθεί στενή συνεργασία με την ΕΝΑΕ και την ΚΕΔΚΕ, ούτως ώστε να απορροφηθούν εγκαίρως οι αναμενόμενες αντιδράσεις. Πάντως κυριαρχεί η ελπίδα πως σε αυτό το στάδιο οι τοπικές αντιδράσεις θα είναι μάλλον περιορισμένες, δεδομένου ότι τα μεγέθη των αυτοδιοικητικών ενοτήτων είναι αυτή τη φορά πολύ μεγαλύτερα και θα προσομοιάζουν με τις παλαιές επαρχίες, σε αντίθεση με τον «Καποδίστρια 1», που άφηνε περιθώρια ή δημιουργούσε αφορμές για ανταγωνισμούς μεταξύ δήμων.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΑΓΚΑΘΙ

Ενισχύονται οι περιφερειάρχες

ΕΝΑαπό τα κεντρικά ζητήματα που αυτή την εποχή εξετάζονται είναι το ποιες αρμοδιότητες θα μεταφερθούν από τους δήμους στις νομαρχίες, ποιες από τις νομαρχίες στις δημοτικές αρχές και ποιες θα «απονεμηθούν» στις περιφέρειες. Το τελευταίο αυτό στοιχείο αποτελεί στην πραγματικότητα ένα από τα μεγάλα αγκάθια τού υπό κατάρτιση νόμου. Και αυτό για λόγους που σχετίζονται με τη βάση εκλογικής νομιμοποίησης των περιφερειαρχών. Οπως σημειώνουν αναφέροντας παραδείγματα κάποια αυτοδιοικητικά στελέχη του ΠαΣοΚ, ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου (ή Μακεδονίας ή Κρήτης κ.ο.κ.) θα είναι από εκλογικής απόψεως πολύ ισχυρότερος από τους βουλευτές, οι οποίοι με τον νέο εκλογικό νόμο δεν θα είναι στο εξής βουλευτές νομών, αλλά στην καλύτερη περίπτωση «υπερ-δημοτικών» περιφερειών. Στην ουσία η συζήτηση για τις αρμοδιότητες των περιφερειαρχών προμηνύουν έντονους «πόνους τοκετού» για την κυβέρνηση και το υπουργείο Εσωτερικών. Εξετάζονται, όπως ομολογείται, οι δυνατότητες δημιουργίας των μηχανισμών ελέγχου των περιφερειαρχών και πάντως αρμοδιότητες όπως η χωροταξική πολιτική τονίζεται εκ προοιμίου ότι δεν πρόκειται να εκχωρηθούν στις περιφέρειες.

Σχετικό ζήτημα είναι ο τρόπος εκλογικής νομιμοποίησης των νομαρχών, αφότου υπάρξει και λειτουργήσει ο θεσμός του αιρετού περιφερειάρχη. Μια σκέψη που διατυπώθηκε είναι η επιστροφή στην πρακτική του διορισμού, όμως φαίνεται ότι εγκαταλείπεται ως αναχρονιστική και αντιτιθέμενη στη συνολική φιλοσοφία της διοικητικής αναδιάρθρωσης. Προς το παρόν οι αρμόδιοι του υπουργείου Εσωτερικών εξετάζουν τη λύση της εκλογής νομαρχών στις περιφέρειες, με τους υποψήφιους για τη θέση να συμπεριλαμβάνονται σε ένα ψηφοδέλτιο με επικεφαλής τον περιφερειάρχη.

Καθώς όλα τα παραπάνω τελούν υπό εξέταση στη διαδικασία για την τελική κατάρτιση του νομοσχεδίου, ένα από τα ζητήματα που ανακύπτουν είναι οι φιλοδοξίες κομματικών στελεχών για τις θέσεις-«κλειδιά» και ειδικά εκείνες των περιφερειαρχών. Η σκέψη να επιβληθεί ασυμβίβαστο για τους νομάρχες που θα θελήσουν να «αναβαθμιστούν» σε περιφερειάρχες δεν φαίνεται να επικρατεί και ήδη υπάρχουν περιπτώσεις όπου επιτυχημένα αυτοδιοικητικά στελέχη αρχίζουν να κινούνται παρασκηνιακά για την εξασφάλιση του «χρίσματος». Πρόκειται για μια διαδικασία κρίσιμη για όλα τα κόμματα δεδομένου ότι οι περιφερειάρχες (κατ΄ εξοχήν) και οι δήμαρχοι θα αποτελέσουν τους επικεφαλής των τοπικών κομματικών «στρατών», οι οποίοι θα προετοιμάσουν το έδαφος για τις εθνικές εκλογές.